Шадавын Лувсанвандан-Бэсүд овогт Шадавын Лувсанвандан (1910 оны 1 сарын 20-нд Баянхонгор аймгийн Өлзийт суманд; † 1983 оны 7 сарын 3) нь орчин үеийн монгол хэл шинжлэлийн ухааныг олон салбар бүхий бие даасан цогц шинжлэх ухаан болгон хөгжүүлэх их үйл хэрэгт өөрийн бүтээлч сэтгэлгээ, бүхий л амьдралаа бүрэн зориулсан нэрт эрдэмтдийн нэг нь ерөнхий хэл шинжлэлийн гарамгай онолч, ахмад дуун хөрвүүлэгч, нэрт сурган хүмүүжүүлэгч, төр нийгмийн зүтгэлтэн, Монгол улсын төрийн шагналтан, Монгол улсын гавьяат багш, ШУА-ийн жинхэнэ гишүүн (академич), хэл шинжлэлийн ухааны доктор (Sс.D), профессор багш.

 

ЛУВСАНВАНДАН Шадавын

/1910-1983/. Баянхонгор аймгийн Өлзийт сум. МУИС-ийн профессор байхдаа Гавьяат багш /1980-01-18. №22/, төрийн шагналт /1971/.
ЗХУ-д /хуучин нэрээр/ Улаан-Үдийн рабфакт очсон боловч нударганы хүүхэд хэмээн буцаан татагдсан учир уртаашаа гуравхан жил суралцжээ. Харин бие дааж мэдлэгээ зузаатган 1930 оноос Улаанбаатар хотын үлгэр жишээ бага сургууль, Улаан-Үдийн монгол рабфакт багш, 1934-1945 онд Ардыг гэгээрүүлэх яамны хэвлэлийн тасаг, Улсын хэвлэлийн газар, Шинжлэх ухааны хүрээлэнгийн дуун ухаан /хэл зохиолын/-ы тасаг, МАХН-ын Төв хороонд хэлтсийн эрхлэгчээр ажиллажээ. 1945-1961 онд МУИС-д багш, тэнхмийн эрхлэгчээр ажиллахын сацуу 1947-1948 онд Монголын зохиолчдын хорооны даргын үүргийг давхар гүйцэтгэсэн байна. 1961 оноос МУИС-д багшлангаа эрдэм шинжилгээний ажилтнаар ажиллаж Англи улсад Лийдсийн, БНХАУ-д Бээжингийн их сургуульд багшилсан байна. 1945 онд ЗХУ-д Коммунист намын дээд сургуульд суралцан төгсөөд МУИС-д ЗХУКН-ын түүхийн багш болж, улмаар хэлний шинжлэлийг дагнасан байна. Монгол хэлний авиа зүй, үг зүй, өгүүлбэр зүй, үгсийн сан, үсэг зүй гэх зэрэг олон талыг хамарсан бүхэл бүтэн цогц судалгаа хийж, ерөнхий боловсролын дунд сургуульд үзэх монгол хэлний сурах бичгүүд /1939, 1953, 1956/ болон “Орчин цагийн монгол хэл” /1961/, “Орчин цагийн монгол хэлний бүтэц” /1971/, “Монгол хэлний үг, нөхцөл хоёр” /1968/ зэрэг бүтээлүүд туурвин, фонемын тогтолцооны харьцангуй онолыг үндэслэсэн манай хэлбичиг судлалын нэрт эрдэмтэн байжээ. 1961 онд Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академийн гишүүнээр сонгогдож, дээрх бүтээлээрээ төрийн шагнал хүртжээ. Ардын Их хурлын депутат, Дэлхийн энхтайвны зөвлөлийн гишүүн, Энхтайвныг хамгаалах Монголын хорооны тэргүүлэгчээр сонгогдож байжээ. Сүхбаатарын одонгоор хоёр удаа, Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон, медалиудаар шагнагджээ.